Hà Tĩnh thập niên 80: Cả thị xã chỉ có 1 con đường được rải nhựa, điện nước "bữa có bữa không"

Những hình ảnh hiếm hoi khắc họa khung cảnh thị xã Hà Tĩnh xưa với nét đơn sơ, mộc mạc. Tuy gian khó nhưng đậm nghĩa tình, toát lên vẻ đẹp thân thương của một thời để nhớ.

Thị xã Hà Tĩnh thập niên 80 – những hình ảnh một thời để nhớ

Thành phố Hà Tĩnh còn gọi là “Thành Sen” có con sông Cụt hiền hòa và những cây Ngô đồng cổ thụ rợp trời bóng mát… Bao đời nay người Thành Sen luôn nuôi nấng ước mơ hoài vọng xây dựng quê hương ngày một đẹp giàu, nhưng cũng luôn trân trọng những giá trị của quá khứ thiêng liêng!

Thị xã những năm 80 nhỏ như lòng bàn tay. Hai phường Bắc Hà, Nam Hà có lẽ chưa đến một vạn dân. Ngoài đoạn đường QL1 chạy qua vài cây số từ quán Đỗ Đen đến Cầu Phủ, đường Phan Đình Phùng là tuyến phố trung tâm được rải nhựa (hẹp bằng nửa bây giờ) là đẹp nhất. Các đường phố còn lại chủ yếu là đường đất, mùa hè mù mịt bụi và mùa mưa thì nhão nhoẹt, lầy lội vô cùng.

Sau ch.i.ến tr.a.nh ph.á ho.ạ.i của đ.ế qu.ố.c Mỹ, các công trình hầu như bị s.an ph.ẳ.ng, cả thị xã chỉ còn lại một ngôi nhà nhỏ hai tầng của Đài Phát thanh tỉnh và Khách sạn Giao tế. Nhà ở lợp lá tro, vách đất trát xi kiểu truyền thống Thạch Hà phổ cập khắp các khối phố từ Lâm Phước Thọ, Trần Thị Hường đến Thành Đông, Đồng Hải, Đồng Quế, Đồng Vinh…

Thời đó, cả thị xã chỉ có duy nhất đường Phan Đình Phùng – tuyến phố trung tâm được rải nhựa. Đài thị xã thời ấy khi to khi nhỏ, điện thị xã thì khi tỏ khi mờ. Nước máy bữa có bữa không, mùa hè người người thức dậy từ canh ba, thùng chậu chờ chực nơi vòi công cộng tranh nhau từng xô nước.

Chất đ.ố.t cổ điển vẫn là rơm rạ, củi và mùn cưa. Tủ lạnh máy giặt, điều hoà nhiệt độ, bàn là, quạt điện chỉ là thứ trong phim ảnh, không ai bán mà có bán cũng chẳng thể mua. Hàng tiêu dùng trăm thứ thiếu, đến cả kim chỉ cũng nhiều khi phân phối…

Thời ấy nhà ngói là thứ xa xỉ, hiếm hoi. Thị xã hai phường, thị xã nhà tranh. Ngành công nghiệp chẳng có gì đáng kể ngoài một xí nghiệp may mặc, một xưởng gỗ, một xí nghiệp dược phẩm… Tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ nhỏ bé: một HTX Đồng Tiến làm ph.á.o, phấn viết và mành xuất khẩu, vài cửa hàng ăn uống giải khát, mấy quán cháo phở lèo tèo; rải rác vài ba hiệu sửa đồng hồ, chụp ảnh, cắt tóc, sửa xe đạp.

Chợ tỉnh họp tháng ba mươi phiên, nhưng chỉ có mấy phiên đại, ngoài những sạp quần áo, vải vóc lưa thưa, sôi động hơn cả là hàng tôm cá, hàng lá tro, than củi, đồ đan xếp dãy dài và có cả hàng xe đạp. Vẫn còn các cụ già, mình trần bóng nhẫy mồ hôi, đội nón rộng vành,mưa nắng lam lũ mưu sinh với nghề xe kéo, ai thuê gì cũng chở. Đầu đường cuối chợ thấy nheo nhóc cảnh những người ăn xin giơ nón rách…

Cả thị xã ngày ấy qu.a.y qu.ắ.t trong cơn đói ăn, thiếu mặc, gạo đắt như châu, củi hiếm hơn quế. Đây đó cũng có những nhà khá giả, nhưng chỉ đếm trên đầu ngón tay trên từng khối phố. Thi thoảng mới có đôi ba cái xe Honda 67, Honda cối rồ máy ầm ào phun khói đen ra oai trên các tuyến đường nhấp nhô gạch đá. Nhà mấy “đại gia” có m.á.u m.ặ.t cát xét, loa thùng hướng ra mặt đường, xập xình khoe giọng ca những Chế Linh, Thanh Tuyền, Khánh Ly, Duy Khánh… hình như không khi nào nghỉ.

Thời tem phiếu, cả nước gặp kh.ủ.ng ho.ả.ng trầm trọng, nghe nói có lúc người ta đã bàn cái việc nhập thị xã vào huyện Thạch Hà cho đỡ cảnh đèo bòng. Cán bộ, nhân dân lo lắng. May thay, đúng dịp Thủ tướng Phạm Văn Đồng vào thăm tỉnh, có ghé qua thị xã. Các cụ lão thành và lãnh đạo thị xã nêu kiến nghị, bày tỏ tâm tư nguyện vọng lên người đứng đầu Chính phủ.

Nghe xong câu chuyện, Thủ tướng nói, đại ý: Không thể xóa bỏ thị xã được, mục tiêu của chúng ta là xây dựng nhiều thành phố hơn nữa; bây giờ còn khó khăn, nhưng nay mai ta sẽ xây dựng thị xã Hà Tĩnh đàng hoàng to đẹp như Bác Hồ hằng mong muốn.

Thế là, bằng tầm nhìn xa trông rộng của Thủ tướng, Thành Sen thị xã của chúng ta đã may mắn tránh được một lần sắp kh.a.i t.ử! Những năm ấy kinh tế cực kỳ khó khăn, người dân thị xã phải v.ậ.t l.ộ.n mưu sinh, ăn khoai, mì thay cơm; lương giáo viên cũng chỉ có 55 đồng, đủ mua khoảng 7-8 kg gạo. Trong dân gian lưu truyền câu “năm tám mươi, gạo cũng tám mươi, dân xứ Nghệ mắt vàng như nghệ!”. Mặc thì áo vá vai, đi đã có “xe cố vấn”. Thế mà người ta vẫn sống, còn sống vui vẻ nữa, kể cũng lạ!

Nghèo nàn về vật chất nhưng đời sống tinh thần vẫn phong phú, chan chứa nghĩa tình

Tuy ngặt nghèo về vật chất, nhưng ngược lại đời sống văn hoá tinh thần thì vẫn thăng hoa, tưởng như không hề khó khăn, đói kém. Người ta vẫn yêu đời, sống chan hòa, tình nghĩa, sẻ chia, nhường nhịn… Rạp 26/3 tối nào gần như cũng sáng đèn, kín chỗ, dập dìu những trai thanh, gái lịch đến thưởng thức những bộ phim tấn như “Ruslan và Ludmila”, “Cánh cửa rộng mở”, “Người báo th.ù không bao giờ bị b.ắ.t”… chiếu màn ảnh rộng không dễ gì quên.

Nhà hát ngoài trời vài ba tháng lại đông nghịt khán giả với những vở hát chèo, cải lương, kịch nói nổi tiếng trong nước, nước ngoài (có cả vở “Vòng phấn Cáp-ca” nổi tiếng của Bécton Brech) đều được công diễn.

Cuộc sống vẫn sinh sôi nảy nở từng ngày. Sen nở thắm Hồ Thành mỗi khi hè đến. Lòng người Thành Sen vẫn trong sáng một niềm tin, cùng vượt qua những ngày gian khó, bằng bàn tay lao động sáng tạo cần cù, mỗi sáng chờ bình minh lên mà bừng khát vọng hướng tương lai.

Giáo dục thị xã hồi ấy là điểm sáng của giáo dục Nghệ Tĩnh. Thầy hiệu trưởng Lê Văn Tùng (sau này là Phó Bí thư thường trực Thị uỷ, Ủy viên Thường trực HĐND tỉnh) là người thông tuệ, mẫu mực, có tài quản lý, là “con chim đầu đàn” luôn nâng mỗi bước cánh trẻ. Hơn nữa, cả một thế hệ học trò thị xã trong thiếu thốn nhưng như măng mọc thẳng, lớn lên mà cùng nhau làm rạng rỡ truyền thống Thành Sen!

Bốn thập niên đã qua cũng là chặng đường dài thị xã vươn lên trở thành thành phố. Một đô thị lớn đang từng ngày thay da đổi thịt, vóc dáng thành phố hiện đại, tráng lệ đã hình thành. Những gì ngày qua đã trở thành quá khứ nhưng những ký ức thân thương về thị xã ngày ấy sẽ còn vương vấn mãi, không thể mờ phai trong tâm trí những người con Hà Tĩnh.